De Achterhoekse thuiszorgorganisatie Thuishulp Sensire (Sensire) heeft het UWV toestemming verzocht om al haar thuishulpen te mogen ontslaan. In totaal zouden er 1.115 arbeidsplaatsen komen te vervallen. Hiervan maken 817 werknemers met een arbeidsovereenkomst voor onbepaalde tijd deel uit. Het UWV heeft haar toestemming verleend.
Op grond waarvan is Sensire tot de rigoureuze beslissing gekomen om haar huishoudelijke verzorging niet meer in de huidige vorm aan te bieden? De onzekerheid over het aanbestedingsbeleid van de gemeenten blijkt de directe aanleiding te zijn. Gemeenten zouden nog niet kunnen aangeven hoeveel thuishulp ze na 1 januari 2014 willen en kunnen afnemen en aan wie de opdracht wordt gegund. Deze onzekerheid zou mede zijn ingegeven door bezuinigingen van de rijksoverheid. Om een groot financieel risico te voorkomen, heeft Sensire ervoor gekozen al haar werknemers te ontslaan.

Marginale toets UWV

Sensire lijkt als ontslaggrond te hebben aangevoerd dat zij per 1 januari 2014 haar bedrijfsactiviteiten staakt. Als dit daadwerkelijk zo zou zijn, ligt het voor de hand dat ontslagvergunningen door het UWV worden verleend. Er bestaat namelijk een zekere mate van beleidsvrijheid voor de ondernemer. Deze beleidsvrijheid ziet volgens de Beleidsregels Ontslagtaak UWV op het motief van een ondernemer voor ontslag, op de omvang van de voorgestelde personeelsreductie en op de selectie van de categorieën functies waarin ontslagen zullen gaan vallen. Het uitgangspunt is om vast te stellen of het besluit van de ondernemer “in redelijkheid is genomen”. Het UWV past een marginale toets toe, omdat zij niet “op de stoel van de werkgever gaat zitten”.

Bij een volledige staking van bedrijfsactiviteiten ligt het voor de hand dat de ondernemer besluit alle arbeidsovereenkomst te beëindigen. Uit de ontslagbeschikking van het UWV lijkt echter te volgen dat de werkzaamheden (gedeeltelijk) worden voortgezet als Sensire de aanbesteding krijgt gegund. Is het dan wel terecht dat het UWV vooruitlopend op het eventueel niet gegund krijgen van de aanbesteding de ontslagvergunning verleent? Het UWV had zich eerst de vraag moeten stellen of er sprake is van structurele of tijdelijke vermindering van de werkzaamheden. Volgens de Beleidsregels rechtvaardigt namelijk alleen een structurele werkvermindering ontslag. Pas wanneer toename of herstel van de bedrijvigheid binnen de onderneming niet binnen 26 kalenderweken valt te verwachten, is er sprake van structurele werkvermindering. Het valt niet uit te sluiten dat Sensire per 1 januari 2014 nieuwe opdrachten gegund krijgt. Van structurele werkvermindering is dus (nog) geen sprake. Bij tijdelijke werkvermindering dient de werkgever op grond van de Beleidsregels een andere oplossing te zoeken. In dit kader wordt bijvoorbeeld de mogelijkheid van werktijdvermindering genoemd. Het UWV heeft er echter voor gekozen de toestemming te verlenen, terwijl uit de ontslagbeschikking lijkt te volgen dat het UWV eigenlijk niet precies weet wat Sensire na 1 januari 2014 van plan is. Ook bij een terughoudende toetsing zou hier duidelijkheid over moeten worden gevraagd. Enerzijds stelt het UWV vast dat Sensire het besluit heeft genomen de werkzaamheden volledig te beëindigen. Anderzijds wordt er ook expliciet verwezen naar eventuele toekomstige gunningen aan Sensire van aanbestedingen. Vanwege het onzekere aanbestedingsbeleid valt niets uit te sluiten. Had het wellicht eerder voor de hand gelegen dat het UWV haar voorwaardelijke toestemming had gegeven, namelijk voor het geval Sensire geen aanbestedingen meer krijgt gegund?

Aanbod via andere constructie?

Sensire heeft aangegeven er alles aan te doen dat haar klanten hun vertrouwde hulp kunnen behouden. Maar dat zegt niets

over het behoud van de banen en arbeidsvoorwaarden van haar huidige werknemers. Mogelijk heeft Sensire belang in een door haar nieuw opgezet alfahulpbureau, Alfasense, van waaruit huishoudelijke hulp zal worden aangeboden. De in te zetten alfahulpen zijn kleine zelfstandigen die tegen slechtere arbeidsvoorwaarden werken. Dit lijkt op een situatie waar de thuiszorg al eerder mee te maken heeft gehad. Namelijk de ontslagaanvraag door Viva!Zorggroep  voor 377 werknemers. Ook Viva!Zorggroep verkreeg van het UWV toestemming om al haar werknemers te ontslaan. Zij bood vervolgens haar werknemers de mogelijkheid om te worden ontslagen, dan wel om door te werken, maar dan tegen slechtere arbeidsvoorwaarden (onder andere een salaris van 25% lager). Een groot deel van de werknemers zag zich gedwongen hiermee in te stemmen om werk te kunnen behouden. Om de zieke werknemers te kunnen ontslaan, wendde Viva!Zorggroep zich tot de kantonrechter. De kantonrechter oordeelde dat ontslag niet was gerechtvaardigd. De functies kwamen volgens de kantonrechter niet te vervallen, maar werden feitelijk vervangen door een zelfde functie, maar dan tegen een lager salaris.

Het is de vraag hoe een kantonrechter naar de handelwijze van Sensire zal kijken, mocht deze hierover moeten oordelen.

Protest

Werknemers van Sensire hebben inmiddels samen met de Abvakabo FNV geprotesteerd bij het gemeentehuis in Brockhorst (Achterhoek) en gisteren nog bij het hoofdkantoor van Sensire in Varsseveld. Verschillende politieke partijen hebben al hun steun betuigd, zoals de SP en de PvdA. Het oponthoud bij de Rijksoverheid over de bekendmaking van de (bezuinigings) plannen over de thuiszorg lijkt er nu voor te zorgen voor dat grote werkgevers als Sensire prematuur werknemers collectief ontslaan. De verwachting is dat andere aanbieders in de thuiszorg zullen volgen. Het lijkt er nu echter op dat de plannen van de Rijksoverheid niet eerder dan 1 januari 2015 worden doorgevoerd. Mocht er al een grondslag zijn voor de ontslagen dan dient deze zich hoogstwaarschijnlijk niet eerder aan dan per 1 januari 2015. De ontslagen werknemers doen er ook daarom goed aan om hun rechtspositie en mogelijke stappen tegen het ontslag kritisch te (laten) onderzoeken.