Het beroemde versnipperde schilderij ‘Love is in the Bin’ van de Britse kunstenaar Banksy werd dit jaar geveild voor bijna 22 miljoen euro. Een wat minder bekend kunstwerk van de artiest Beeple genaamd ‘Everydays: The First 5,000 Days’ is in maart 2021 geveild voor een nog veel hoger bedrag: bijna 60 miljoen euro! Klein verschil tussen de twee werken: de nieuwe eigenaar van het Banksy-schilderij is de trotse bezitter van een fysiek (deels versnipperd) werk dat hij in zijn woonkamer kan hangen, terwijl de koper van Beeples werk een virtueel kunstwerk heeft gekocht. Beeples werk is namelijk opgeslagen op blockchain met een NFT. Maar wat is een NFT nu eigenlijk en is de hype daaromheen terecht?

Wat zijn NFT’s?

NFT staat voor Non-Fungible Token. Je koopt dus een ‘token’. Dat is een registratie van een digitaal object. Dit digitale object kan van alles zijn: van aandelen tot kunstwerken tot de eerste tweet ooit. Hierbij is een token een unieke reeks aan tekens die is opgeslagen op de blockchain. In die zin kun je NFT’s misschien vergelijken met een website waarmee je voor een collega een ster kunt ‘kopen’ en die ster een naam kan geven. Dat is feitelijk ook niet veel meer dan een regel in een bepaald register. Je maakt jouw collega daarmee geen juridisch eigenaar van de Grote Beer, maar je laat wel zien dat je geen originele cadeaus kunt verzinnen.

Daarbij is kenmerkend voor een NFT dat de token ‘non-fungible’ is. Daarmee wordt bedoeld dat het object geen vaste specifieke waarde vertegenwoordigt. En hoe ontstaat dan een NFT? Dit gebeurt door een proces genaamd ‘minten’, waarbij in de blockchain een unieke code wordt opgeslagen die verwijst naar het specifieke digitale object.

Wat koop nu je met een NFT?

Zowel de tech- als de kunstwereld is enthousiast over de komst van NFT’s. Waar de uitvinding van de blockchain het einde zou zijn van de bankensector, zou de online verkoop van NFT’s het einde betekenen van tussenpartijen in de kunstwereld, zoals veilinghuizen en galerijen. Maar voor de vraag of Sotheby’s haar deuren kan sluiten, is het wel van belang vast te stellen wat je juridisch nu precies krijgt bij de aanschaf van een NFT. Met andere woorden, waarvoor heeft de koper van Beeple’s werk nu precies 69 miljoen dollar neergelegd? Waarom moet de verkoop via een NFT en kan Beeple het plaatje niet gewoon via de mail sturen?

Allereerst is het belangrijk om te vermelden dat je met de koop van een NFT nog niet de intellectuele eigendomsrechten verkrijgt. Met andere woorden: op het moment dat jij een NFT koopt van De Nachtwacht, verkrijg je daarmee nog niet het recht om T-shirts te verkopen met De Nachtwacht daarop.

Zit de waarde van een NFT dan in de bewijstechnische werking? Transacties in de blockchain kennen tenslotte een tijdstempel die achteraf niet is aan te passen. En dit kan later in een gerechtelijke procedure inderdaad wat helpen. Maar daarmee biedt een NFT op zichzelf nog geen bewijs dat de verkoper ten tijde van de verkoop ook daadwerkelijk de eigenaar was van dat digitale object en dat eigendom dus kon overdragen. De verkoper kan bijvoorbeeld ook de afbeelding hebben gestolen of onrechtmatig hebben gekopieerd (het al is gebeurd). Dat weet je allemaal niet als koper, wat flinke risico’s met zich meebrengt, zeker wanneer de afbeelding zelf óók op de blockchain staat. Denk aan de situatie dat de koper wordt veroordeeld tot betaling van een dwangsom (=boete) voor iedere maand dat die afbeelding onrechtmatig online staat. Wanneer die afbeelding dan voor eeuwig vastligt in de blockchain, kan dat hoog oplopen.

Dus als je geen intellectuele eigendomsrechten en geen sluitend bewijs koopt, wat koop je dan wel? De waarde van het NFT zit vooral in het feit dat het object zelf uniek is. Ten aanzien van dat specifieke object kun je spreken van een ‘echtheidscertificaat’ (ook slechts tot op zekere hoogte, maar dat terzijde). Dit kan de doorverkoop van dat object wel makkelijker maken, aangezien je weet dat voor dat specifieke object eerder al geld is betaald.

Stel, een zanger legt een liedje vast in een NFT en laat aan de wereld weten dat alleen de nieuwe eigenaar van het NFT nog naar het nummer mag luisteren. Dat recht vertegenwoordigt op zichzelf toch wel waarde? Hoewel het (alleen)recht op het luisteren naar een leuk liedje natuurlijk waarde kan vertegenwoordigen, is het hier voornamelijk de toezegging van de artiest die waarde vertegenwoordigt en niet zozeer de bits & bytes in de vorm van een NFT. Daarbij is het dus nog maar de vraag of die artiest dit recht wel kán verlenen. Zo kunnen de rechten op dat liedje al zijn verkocht aan een ander. Denk aan Michael Jackson die de rechten heeft gekocht op de nummers van de Beatles.

Nog los van bovenstaande eigendomsproblemen, bestaan nog veel meer juridische onduidelijkheden ten aanzien van NFT’s: kan de koper van een NFT zich bijvoorbeeld beroepen op non-conformiteit tegenover de koper, wanneer de kwaliteit van de afbeelding tegenvalt? En wat is eigenlijk de status van een NFT bij het faillissement van de eigenaar? Of de status in verhouding tot het erfrecht? Of fiscaal gezien? Ongetwijfeld zal hierover in de toekomst meer onduidelijkheid over ontstaan.

Conclusie

Gelet op de exorbitante bedragen die worden gespendeerd aan NFT’s, lijkt de hype nog steeds een feit. Daar staat tegenover dat dit enthousiasme vanuit juridisch oogpunt wel wat gematigd mag worden. Het is tenslotte nog maar de vraag welke rechten je precies verkrijgt met de aanschaf van een NFT. Hiermee verkrijg je namelijk op zichzelf nog geen intellectuele eigendomsrechten of bewijs van dat eigendom. Daarbij bestaan er nog vele andere kwalificatievragen. Het is aan de rechter of de wetgever om daarover meer duidelijkheid te verschaffen.

Dus zijn NFT’s idioot of geniaal? Vooralsnog lijkt (o.i.) de hype rondom NFT’s de belofte nog onvoldoende waar te maken. Wees als koper in ieder geval gewaarschuwd!

Dit artikel is geschreven door Wouter Huisman en student-stagiair Rowan Berg.