De kabinetsformatie is in een eindfase beland. Mogelijk nog deze week wordt het concept regeerakkoord doorgestuurd naar het Centraal Planbureau om doorgerekend te worden. Over de inhoud is nog weinig bekend, maar het huidige ontslagrecht zal wat de VVD en de PvdA betreft onherroepelijk op de schop gaan. Waar moeten we rekening mee houden?

De voorstellen van minister Kamp

Nog even de voorstellen van minister Kamp in de Hoofdlijnennotitie Aanpassing ontslagrecht en WW kort op een rij:

• er komt één route voor ontslag;
• de preventieve ontslagtoets wordt afgeschaft. Een werkgever mag een werknemer ontslaan zonder toetsing vooraf. Hiervoor in de plaats komt een interne hoorprocedure;
• de ontslagvergoeding wordt vervangen door een transitiebudget voor iedereen. Dit budget moet worden aangewend voor scholing en outplacement en bedraagt een kwart maandsalaris per dienstjaar met een maximum van een half jaarsalaris;
• als de werknemer zich niet in het ontslag kan vinden, kan hij zelf naar de rechter stappen;
• in het geval het ontslag de werkgever kan worden verweten of als er geen reële grond voor ontslag blijkt te zijn, kan de rechter het ontslag ongedaan maken of een bij wet genormeerde geldelijke vergoeding aan de werknemer toekennen. Deze vergoeding bedraagt ten hoogste een half maandsalaris per dienstjaar met een maximum van een jaarsalaris. Deze vergoeding is vrij besteedbaar en komt bovenop het transitiebudget.

Interessant is dat een belangrijke doelstelling van de voorstellen is om juridificering van ontslag te voorkomen en de rechtszekerheid te bevorderen. Aan de rechter zou daarom een beperkte beoordelingsmarge moeten worden gelaten bij de toetsing van ontslag.

Bezwaren

Op de voorstellen van minister Kamp is uit verschillende hoeken veel commentaar geleverd.  De voorstellen zouden met name funest zijn voor ouderen. Ouderen kunnen makkelijker worden ontslagen vanwege de afschaffing van de preventieve toets en de lagere kosten voor ontslag. Tegelijkertijd zien we in de praktijk dat ouderen heel moeilijk weer aan de slag komen. Daarnaast zouden de plannen zijn gebaseerd op de onjuiste veronderstelling dat ons huidige ontslagrecht star is en een positieve invloed zouden hebben op een versoepeling van onze economie en de positie van outsiders.

Concept regeerakkoord

Nu is de PvdA geen partij bij het Lenteakkoord. De soep zal daarom wellicht niet zo heet worden gegeten als ze wordt opgediend. Maar toch is het slecht denkbaar dat het ontslagrecht in zijn huidige vorm blijft bestaan.

Waar moeten we rekening mee houden?

• afschaffing van het duale ontslagstelsel en invoering van een enkelvoudige ontslagroute ligt voor de hand. De PvdA wil van het duale stelsel af en dit stelsel valt ook niet goed te verdedigen;
• versoepeling van de huidige preventieve toetsing kan niet worden uitgesloten. De PvdA wil deze weliswaar in stand houden, maar de VVD lijkt hier volledig van af te willen. Gelet op de voorstellen van minister Kamp in de Hoofdlijnennotitie moet ook rekening worden gehouden met de invoering van hoger beroep;
• een verlaging en mogelijk wettelijke normering van de ontslagvergoeding lijkt onvermijdelijk. Zowel de PvdA als de VVD willen de hoogte beperken en de VVD wil een wettelijke, vaste ontslagvergoeding;
• het verhogen van de inzetbaarheid van werknemers (employability) zal van groot belang worden gevonden;
• tot slot zal een belangrijke doelstelling zijn om te voorkomen dat een groot deel van de ontslagen wordt voorgelegd aan een rechter.

Advies

Het duurt naar verwachting nog wel even voordat het concept regeerakkoord definitief is geworden en is omgezet in wet- en regelgeving. Toch is het verstandig om bij overwegingen omtrent de bedrijfsvoering rekening te houden met aanstaande wijzigingen. De verwachting lijkt immers gerechtvaardigd dat in ieder geval oudere werknemers meer belang gaan hechten aan baanbehoud als de ontslagvergoeding inderdaad verder wordt beperkt. De bereidheid om dan nog een beëindigingsregeling te treffen zou wel eens kleiner kunnen zijn dan nu nog het geval is. Met name in zaken waarin er sprake is van disfunctioneren zonder dat een dossier aanwezig is, doet dit risico zich voor, anders dan bij bedrijfseconomisch ontslag. Ook liggen langlopende juridische procedures op de loer indien hoger beroep daadwerkelijk wordt ingevoerd. Hier staat tegenover dat ontslag voor werkgevers wel eens aanzienlijk eenvoudiger en goedkoper zou kunnen worden door een lagere en wettelijke normering van de ontslagvergoeding of de invoering van een transitiebudget.

Voor zowel werkgevers als werknemers is het dus van belang om te bedenken of het in hun situatie wijsheid is om nog onder het huidige ontslagrecht afspraken te maken over een beëindiging van het dienstverband of de invoering van nieuwe wet- en regelgeving af te wachten. Welk belang prevaleert: een soepel(er) ontslagtraject waar een prijskaartje aanhangt of een moeizaam traject, met een inhoudelijke procedure waarvan de kosten wellicht beperkt(er) zijn? Nu eerst het regeerakkoord.